بارنامه چیست؟

بارنامه سندی حقوقی است که شرکت های حمل و نقل و باربری هنگام دریافت کالا برای متصدی صادر می کنند. این سند نوعی اوراق بهادار به شمار می رود که در آن مشخصات کالا، ارسال کننده، دریافت کننده، هزینه که شامل میزان بیمه، کمیسیون و صافی، تعداد و وزن کالا قید می شود.

این سند برای انواع روش های حمل و نقل از جمله حمل و نقل جاده ای، دریایی، هوایی و صادر می شود.

اهمیت بارنامه

سندی که از طرف شرکت حمل و نقل صادر می شود قراردادی بین فرستنده و شرکت حمل بار است. این سند نشان دهنده تحویل کالا به شرکت باربری است که در واقع حکم رسید کالا را دارد. وقتی بارنامه ای صادر می شود و به امضای دو طرف می رسد، هرگونه ادعایی خلاف موارد ثبت شده در آن غیر قابل قبول است. زیرا تمام شرایط از قبل مورد تایید فرستنده و شرکت باربری قرارگرفته است.

از دیگر موارد اهمیت وجود این سند، این است که در صورت بروز خسارت برای کالای ارسالی، فرستنده می تواند با مراجعه به بیمه ادعای خسارت کند. در واقع نوعی پشتوانه برای تضمین سلامت کالای ارسالی است.

انواع بار نامه

کالاهای مختلف، با وسایل گوناگون حمل می شوند. در نتیجه باید از بارنامه های متفاوتی برای حمل آن کالا استفاده شود. این به این معناست که نوع بارنامه بستگی به نوع وسیله مورد استفاده برای حمل دارد.

بارنامه دریایی

سند ثبتی که قابلیت معامله دارد و پس از دریافت کالا توسط شرکت های کشتیرانی یا حمل و نقل دریایی بین فرستنده و شرکت حمل و نقل صادر شده و در واقع سند مالکیت کالا تلقی می شود.

بار نامه هوایی

این نوع بار نامه یک رسید است و سند مالکیت کالا به شمار نمی رود. معمولاً در 12 نسخه صادر شده که 3 نسخه اصلی آن از نظر تجاری مهم بوده و بقیه نسخه های آن برای قسمت های داخلی شرکت هواپیمایی به کار برده می شود.

در این نوع بارنامه باید مهر شرکت هواپیمایی و اطلاعات مربوط به تاریخ پرواز و شماره پرواز ثبت شود تا مشخص شود دقیقا چه زمانی کالا به مقصد رسیده است. این سند قابل معامله نیست.

3 نسخه اصلی در بارنامه هوایی عبارت اند از:

• نسخه اصلی اول برای شرکت حمل کننده یا صادرکننده
• نسخه اصلی دوم برای گیرنده
• نسخه اصلی سوم برای فرستنده کالا

بارنامه زمینی یا جاده ای

سندی غیرقابل معامله است که جهت حمل کالا با کامیون مورد استفاده قرار می گیرد. این نوع سند که مخصوص حمل کنندگان با کامیون است و حدود مسئولیت های متصدیان حمل و نقل جاده ای را مشخص می کند. معمولاً از 6 الی 14 صفحه و گاهی تا 21 صفحه هم صادر می گردد.

3 نسخه اصلی این بار نامه به امضا صادر کننده، حمل کننده و گیرنده کالا می رسد و بقیه نسخه های آن در گمرک های ورودی و خروجی کشورهای بین راه مورد استفاده قرار می گیرد.

بارنامه راه آهن

سندی غیر قابل معامله و انتقال است که توسط شرکت های راه آهن در ایستگاه های بارگیری آنان صادر می شود و شرکت راه آهن طی این سند اعلام می کند که کالای مندرج در ماهنامه را تحویل گرفته و متقبل می شود که آن را همان طور صحیح و سالم در مقصد تحویل بدهد.

بارنامه چارتر

هنگامی که یک شخصی یا شرکت حمل و نقل برای انتقال کالاهای ارسالی خود، کشتی اجاره کند، نوع سندی که برای حمل کالا صادر می شود، چارتر نام دارد. به عبارت دیگر بار نامه چارتر بار نامه ای دربست است.

چون کشتی از لحظه حمل بار تا رسیدن به مقصد در اختیار کامل آن شخص یا شرکت قرار می گیرد. البته بر اساس مقررات متحدالشکل اعتبارات اسنادی، بانک ها در صورتی بار نامه چارتر یا دربست را می پذیرند که این امر به صراحت در شرایط اعتبار مجاز شده باشد.

بارنامه حمل سراسری

هنگامی که برای انتقال کالا از مبدا به مقصد از حداقل دو وسیله حمل و نقل استفاده شود، شرکت حمل ونقل موظف است تا تمام امور مربوط به باربری بین دو مقصد را با انواع روش های حمل و نقل انجام دهد. به این ترتیب سند صادره، بار نامه سراسری نام دارد و سندی قابل معامله است.

بارنامه حمل مرکب فیاتا

اتحادیه بین المللی کارگزاران بار این بارنامه را که سندی قابل معامله و دال بر تحویل کالا و حمل آن با استفاده از وسایل مختلف حمل بار از مبدا تا مقصد تعیین شده است، توسط کارگزاران فیاتا صادر کرده است.

این بارنامه تنها سندی است که به دلیل تطبیق شرایط آن با مقررات متحدالشکل اسناد حمل ترکیبی اتاق بازرگانی بین المللی مورد تایید این اتاق قرار گرفته است و حاوی آرم سازمان فیاتا و اتاق بازرگانی بین المللی است.بار نامه فیاتا می تواند با شرایط خاصی به صورت بارنامه دریایی نیز صادر شود.

این شرایط شامل اطلاعات اضافی در مورد بندر بارگیری، بندر تخلیه و وسیله حمل دریایی است که در بارنامه باید قید شود. در فیاتا مواردی به عنوان مفاد و شرایط ذکرشده است که متصدی حمل و نقل در قبال آن ها مسئولیت دارد. ازجمله:

• متصدی حمل و نقل مسئول عملکرد و غفلت اشخاصی است که از خدمات آن ها جهت اجرای قرارداد بر اساس بار نامه استفاده می کند.
• مسئولیت و تعهد فراهم آوردن وسایل اجرای کامل حمل از محل دریافت تا محل تحویل کالا، طبق مندرجات متصدی حمل و نقل و به نام او خواهد بود.